Những hiểu biết cần thiết về thuốc giảm đau

Thuốc giảm đau là loại thuốc làm giảm hoặc giảm đau đầu, đau nhức bắp thịt, viêm khớp, đau nhức hoặc khác và đau. Có nhiều loại thuốc giảm đau khác nhau, và mỗi loại đều có ưu điểm và rủi ro. Một số loại đau đáp ứng tốt hơn với một số loại thuốc hơn những loại khác. Mỗi người cũng có thể có một phản ứng hơi khác nhau đối với thuốc giảm đau.

Dựa vào vị trí tác dụng của thuốc giảm đau trên thần kinh cảm giác, phân loại thuốc giảm đau làm hai loại: Thuốc giảm đau trung ương và thuốc giảm đau ngoại vi.

Các thuốc thuộc nhóm này có tác dụng giảm đau do ức chế trung tâm đau tại não và ngăn cản đường dẫn truyền cảm giác đau từ tủy sống lên não. Do tác dụng giảm đau luôn kèm theo tác dụng gây nghiện nên còn gọi là nhóm thuốc giảm đau gây nghiện.

Nhóm này được phân loại làm 2 nhóm theo mức độ giảm đau:

• Loại giảm đau mạnh: morphin, meperidin, fentanyl, methadon…

• Loại giảm đau trung bình: codein, tramadol, propoxyphen…

Morphin thích hợp cho các trường hợp đau dai dẳng, dữ dội hay khó điều trị (đặc biệt là đau ung thư). Cần thay đổi một số quan niệm thường gặp về morphin, gây ra nỗi sợ hãi vô cớ cho bệnh nhân và cản trở tiếp cận điều trị. Thực tế, trong bối cảnh điều trị, thuốc không gây ảo giác, không gây phụ thuộc và không cần hạn chế sử dụng trên các bệnh nhân giai đoạn cuối. Tuy nhiên, sử dụng thuốc không hợp lý luôn kèm theo nguy cơ lệ thuộc thuốc.

Cơ chế tác dụng của các thuốc thuộc nhóm này là ức chế sự tạo thành prostagladin, chất trung gian hóa học khởi phát nhiều quá trình sinh lý và bệnh lý của cơ thể. Prostagladin sẽ khơi mào cho việc tạo ra các chất trung gian hóa học khác như serotonin, bradikinin, histamin… ở ngọn sợi cảm giác nên được xếp vào nhóm thuốc giảm đau ngoại vi.

Các chế phẩm thuộc nhóm này thường có cả tác dụng chống viêm (trừ paracetamol) và hạ sốt nên còn gọi là thuốc giảm đau hạ sốt chống viêm. 

Paracetamol là thuốc cơ bản trong điều trị các cơn đau từ nhẹ đến trung bình cũng như trong các trường hợp cần hạ sốt. Paracetamol hiện được coi là thuốc giảm đau cơ sở, được sử dụng ưu tiên cho cả người lớn và trẻ em do có cân bằng lợi ích/nguy cơ tốt.

Phản ứng bất lợi của thuốc có thể xảy ra lúc khởi đầu điều trị: táo bón dai dẳng, buồn ngủ, buồn nôn và nôn. Các phản ứng khác có thể bao gồm: hưng phấn, ác mộng, đặc biệt ở người cao tuổi, lú lẫn, ảo giác; suy hô hấp, có thể ngừng thở do quá liều; tăng áp lực nội sọ; bí tiểu và ứ đọng nước tiểu trong trường hợp ung thư tiền liệt tuyến hoặc hẹp niệu đạo; hội chứng cai thuốc khi ngừng đột ngột. Ở người già hay bệnh nhân suy thận, có nguy cơ co giật khi dùng quá liều hoặc tăng liều quá nhanh.

Do vậy khi sử dụng cần tham khảo ý kiến bác sỹ, không được tự ý sử dụng, tránh các tác dụng không mong muốn có thể xảy ra.