Colchicine

Nhóm dược lý: Nhóm thuốc điều trị gout không có ảnh hưởng trên chuyển hóa acid uric.

Colchicin, một dẫn chất của phenanthren, lấy được từ cây Colchicum (cây Bả chó). Tác dụng dược lý chính của colchicin là chống bệnh gout. Thuốc có tác dụng chống viêm yếu và không có tác dụng giảm đau. Thuốc không có tác dụng bài tiết acid uric qua nước tiểu, không có tác dụng đối với nồng độ, tính hòa tan hoặc gắn vào protein huyết thanh của urat trong huyết thanh. Tuy cơ chế tác dụng chống gout của colchicin chưa được biết đầy đủ, thuốc làm giảm đáp ứng viêm đối với lắng đọng các tinh thể mononatri urat lên các mô của khớp, có thể bằng cách ức chế chuyển hóa, di chuyển, hóa ứng động của bạch cầu đa nhân và/ hoặc các chức năng của các bạch cầu khác. Colchicin cũng ngăn cản natri urat lắng đọng bằng cách trực tiếp làm bạch cầu đa nhân giảm sản xuất acid lactic và giảm thực bào nên gián tiếp giảm tạo acid (tính acid tạo thuận lợi cho các vi tinh thể urat lắng đọng). Khi uống colchicin trong vài giờ đầu đợt gout cấp, trên 90% người bệnh đáp ứng tốt; Nếu uống muộn hơn, sau 24 giờ, chỉ 75% người bệnh đáp ứng tốt. Tuy vậy, colchicin được coi là thuốc đứng hàng thứ hai, vì dễ gây độc khi dùng liều cao, nên có thể dùng để điều trị đợt gout cấp khi bệnh nhân không đáp ứng hoặc không dung nạp được các thuốc chống viêm không steroid như indometacin, ibuprofen, naproxen.

Tác dụng chống phân bào: Colchicin ức chế giai đoạn giữa (metaphase) và giai đoạn sau (anaphase) của quá trình phân chia tế bào do tác động lên thoi và lên sự biến đổi gel-sol. Sự biến đổi thể gel và thể sol ở các tế bào chưa phân chia cũng bị ức chế.

Tác động chống phân bào của colchicin gây ra các tác dụng có hại lên các mô đang tăng sinh như tủy xương, da và lông tóc.

Các tác dụng khác: In vitro, colchicin ức chế sự tiết ra protein amyloid là 1 protein được tế bào gan tổng hợp và là thành phần chủ yếu của nhiễm amyloid trong bệnh sốt Địa trung hải có tính chất gia đình.

Colchicin uống gây ra một hội chứng kém hấp thu hồi phục được như giảm hấp thu cyanocobalamin (vitamin B12), mỡ, natri, kali, nitơ, xylose và các đường được vận chuyển tích cực khác, như vậy dẫn đến giảm nồng độ cholesterol và caroten trong huyết thanh. Các tác dụng này do colchicin tác động lên niêm mạc hồi tràng. Colchicin làm giảm hoạt tính của lactic dehydrogenase và làm tăng hoạt tính của enzym lysosom của niêm mạc ruột. Ngoài ra, colchicin còn làm giảm thân nhiệt, ức chế trung tâm hô hấp, co thắt mạch máu làm tăng huyết áp thông qua kích thích trung tâm vận mạch.

Colchicin có giới hạn trị liệu hẹp và rất độc nếu sử dụng quá liều. Bệnh nhân có nguy cơ độc tính đặc biệt là những người bị suy thận hoặc suy gan, bệnh tiêu hóa hoặc tim mạch, và bệnh nhân cao tuổi.

Sau khi dùng quá liều colchicin, tất cả bệnh nhân, ngay cả khi không có triệu chứng sớm, nên được đánh giá y tế ngay.

Các triệu chứng của quá liều có thể bị trì hoãn (trung bình khoảng 3 giờ sau khi dùng thuốc): Buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, viêm dạ dày-ruột kèm xuất huyết, giảm thể tích dịch, rối loạn điện giải, tăng bạch cầu, hạ huyết áp trong các trường hợp nặng. Giai đoạn hai với các biến chứng đe dọa sự sống sẽ xảy ra sau 24 đến 72 giờ sau khi dùng thuốc: Rối loạn chức năng đa cơ quan, suy thận cấp, bấn loạn, hôn mê, đau thần kinh vận động và cảm giác ngoại biên, ức chế cơ tim, giảm toàn thể huyết cầu, loạn nhịp tim, suy hô hấp, hội chứng đông máu tiêu hủy. Tử vong thường là kết quả của chứng suy hô hấp và trụy tim mạch. Nếu bệnh nhân còn sống, phục hồi có thể đi kèm với sự tăng bạch cầu và chứng rụng tóc đảo ngược được bắt đầu khoảng một tuần sau khi uống thuốc. 

Không có thuốc giải độc.

Loại bỏ độc tố bằng cách rửa dạ dày trong vòng một giờ sau ngộ độc cấp.

Xem xét sử dụng than hoạt tính đường uống ở người lớn đã sử dụng liều nhiều hơn 0,1 mg/ kg thể trọng trong vòng 1 giờ và ở trẻ em đã ăn bất kỳ số liều lượng nào trong vòng 1 giờ sau khi uống thuốc.

Thẩm phân máu không có hiệu quả (thể tích phân bố cao).

Theo dõi chặt chẽ về lâm sàng và sinh học trong bệnh viện.

Điều trị triệu chứng và hỗ trợ: Kiểm soát hô hấp, duy trì huyết áp và tuần hoàn, điều chỉnh sự mất cân bằng dich và điện giải.

Liều gây chết rất khác nhau (7 - 65 mg liều đơn) đối với người lớn nhưng nói chung khoảng 20 mg.